Pokarmy dla rybakwariowych dorosłych
Ryby dorosłe w akwarium potrzebują odpowiedniego do prawidłowego rozwoju i życia.
Rureczniki (rubirex)
Wazonkowce (Enchytraeus)
Dżdżownice (Lumbricidae)
Rozwielitki (Daphnia)
Oczliki (Cyclopidae)
Larwy komarów (Culicidae)
Drobne owady
Małe rybki
Mięso świeżych lub mrożonych ryb morskich
Mięso wołowe lub końskie
Wątroba wołowa
Żółtko jaj
Sałata
Parzone płatki owsiane
Glony
Suche pokarmy
Pokarmy firmowe
Rureczniki (rubirex)
Są to czerwonawe, 1-6 cm długości, robakowate zwierzęta. W systematyce zoologicznej zaliczane są do skąposzczetów. Żyją w mule zbiorników wodnych. Przednia część ich ciała jest zagłębiona w mule, tylna wystaje ponad dno poruszając się faliście. Rureczniki pozyskuje się pobierając wierzchnią, około pięciocentymetrową warstwę mułu z dna zbiornika. Muł ten rozkłada się na dnie naczyń, przykrywa go warstw piasku i zalewa to wszystko wodą. Wskutek deficytu tlenu rureczniki przechodzą z mułu do piasku, a następnie na jego powierzchnię, gdzie koncentrują się i są możliwe do zebrania. W praktyce połów rureczników jest zbyt kłopotliwy dla przeciętnego akwarysty, który po prostu je kupuje. Połowem trudnią się wyspecjalizowani profesjonaliści.
Rureczniki przynosi się owinięte w wilgotny papier lub w słoju bez wody. Są one wrażliwe na przesuszenie i zbyt wysoką temperaturę. Można je przechowywać w stanie żywym przez kilkanaście dni w naczyniu umieszczonym pod kranem z wolno kapiącą, zimną wodą.
Wartość odżywcza rureczników jest dość wysoka. Niedopuszczalne jest jednak długotrwałe, nie urozmaicane innymi pokarmami karmienie ryb tymi zwierzętami. Może to prowadzić do chorób przewodu pokarmowego. W literaturze akwarystycznej w ostatnich latach podkreśla się też możliwość koncentrowania się w ciele rureczników szkodliwych substancji, gdyż żyją one i są poławiane bardzo często w rowach odprowadzających wody ściekowe.
Chociaż generalnie niebezpieczeństwo to zdaje się być bardziej spekulatywne niż rzeczywiste, to jednak może być ono realne w sytuacjach, gdy wody te zawierają odprowadzane do ścieków związki metali ciężkich.
W przypadkach, gdy ma się tego typu podejrzenia, lepiej jest zrezygnować z karmienia ryb rurecznikami.
Wazonkowce (Enchytraeus)
Zwane również niekiedy doniczkowcami. Pod tymi nazwami w praktyce akwarystycznej rozumie się większe gatunki tych zwierząt, z których jako karma dla ryb najczęściej hodowany jest gatunek Enchytraeus albidus. Stosunkowo drobny i hodowany niekiedy jako pokarm dla narybku gatunek Enchytraeus buchholzi znany jest w akwarystyce pod nazwą "grindal". Został on omówiony wśród pokarmów dla narybku.
Wazonkowce są białawymi, około 1-3 cm długimi,robakowatymi zwierzętami. W systematyce zoologicznej zaliczane są do skąposzczetów. Żyją w glebie, a dla celów akwarystycznych hoduje się je w drewnianych lub plastikowych skrzynkach. Na spodzie skrzynki układa się kilkucentymetrową warstwę drobnych trocin, opiłek drewnianych lub torfu, a na niej grubszą warstwę próchnicznej ziemi ogrodowej. W ziemi lekko zagrzebujemy pokarm dla wazonkowców: zgniecione, gotowane jarzyny, sparzone płatki owsiane, ugotowany i pognieciony ziemniak lub inne podobne pokarmy pochodzenia
roślinnego. Na tak przygotowane podłoże kładziemy "grudkę" wazonkowców pochodzących z innej hodowli, a w ostateczności uzyskanych z gleby ogrodowej lub szklarniowej. Pokarm i ziemie w skrzynce przykrywamy szyba, która musi być nieco mniejsza niż powierzchnia skrzynki. Dwa razy w tygodniu podajemy pokarm w małych dawkach, nie w nadmiarze, gdyż gnijąc zanieczyszcza hodowlę.
Skrzynkę z hodowlą należy przechowywać w temperaturze 15-2O C, zaciemniona. Ziemie przez cały czas utrzymuje się w stanie wilgotnym, ale inie mokrym! Z reguły po upływie kilku tygodni hodowle można już zacząć używać. Gromadzące się zwykle pod szybą i w wierzchniej warstwie ziemi wazonkowce należy zebrać i po opłukaniu ziemi karmić nim ryby. Dobrze jest prowadzić jednocześnie dwie lub więcej hodowli, z których korzysta się na przemian, zostawiając wazonkowcom czas na rozmnożenie się. Wazonkowce są wysokowartościowym, łatwym w hodowli i dostępnym przez cały rok żywym pokarmem. Nie przenosi się wraz z nimi organizmów chorobotwórczych dla ryb. Mają więc wszelkie dane, aby być głównym żywym pokarmem w hodowli ryb każdego akwarysty. Są jednak pokarmem, który podawany zbyt często i jednostajnie może powodować nadmiernie otłuszczenie ryb. W literaturze akwarystycznej spotyka się zalecenia, aby nie karmić nimi ryb częściej niż raz na kilka dni. Wieloletnie doświadczenia wskazuje jednak, że można bez obaw karmić ryby wazonkowcami przez 2-3 dni tygodniu. W pozostałe dni tygodnia należy jednak podawać rybom "lżejsze" pożywienie (np.: skorupiaki p1anktonowe i pokarmy roślinne), a przez jeden dzień tygodnia zastosować głodówkę.
Dżdżownice (Lumbricidae
Znane powszechnie szczególnie wśród wędkarzy - skąposzczety. Występują pospolicie w glebie. Można je także hodować w napełnioną ogrodową ziemią skrzynce, karmiąc je liśćmi, kawałkami gotowanych ziemniaków lub obierzynami z jeżyn. Pokarm zagrzebuje się lekko w ziemi. Warunki hodowli są podobne, jak wazonkowców. Nie należy jednak przykrywać szybą. Wartość dżdżownic jako pokarm dla ryb akwariowych jest wysoka. Przy prowadzeniu hodowli są one też dostępne cały rok. Rybom, dżdżownice podajemy posiekane i opłukane w wodzie, większe ryby zjadają je w całości. Dżdżownice znacznie łatwiej posiekać, jeżeli na pół godziny przed tym włoży się je w naczyńku do zamrażalnika lodówki.
Rozwielitki (Daphnia)
Są to drobne, planktonowe skorupiaki z rzędu wioślarek (Cladocera). Występują w wodach stojących. Zwykle pod tą nazwą akwaryści rozumieją również przedstawicieli innych, pokrewnych planktonowych wioślarek. Szczególnie licznie rozwielitki rozmnażają się w stawach nawiedzanych przez ptactwo wodne.
Rozwielitki i pokrewne im wioślarki stanowią dobry pokarm dla większości ryb. Są pokarmem "lekkim" nie powodującym otłuszczenia ryb, a równocześnie dość pożywnym. Mogą stanowić jeden z pokarmów podstawowych. Ze względu jednak na zróżnicowanie wielkości poszczególnych gatunków wioślarek, należy odpowiednio dobierać wielkości pokarmu do wielkości ryb, sortując go w razie potrzeby za pomocą siatek o odpowiednich oczkach. Najliczniej rozwielitki występują w okresie letnim. Poławia się je za pomocą osadzonej na długim kiju siatki z gazy młyńskiej lub starej pończochy stilonowej. Wyłowione należy umieścić w naczyniu z wodą, nie zagęszczając zbytnio, gdyż wtedy znaczna ich część ginie. W tym samym naczyniu przewozi się je do domu. W mieszkaniu przechowuje się je żywe w dużym naczyniu szklanym, emaliowanym lub plastikowym.
Naczynie musi być ustawione w chłodnym miejscu i wskazane jest delikatne napowietrzanie wody. Nie powinno się przechowywać żywych rozwielitek dłużej niż do następnego dnia, gdyż zbyt wiele z nich ginie. Przed karmieniem ryb rozwielitkami przepłukujemy delikatnie pod bieżącą wodą na siatce do pokarmu. Nie karmimy ryb rozwielitkami, które opadły na dno naczynia i nie przejawiają oznak życia. Rozwielitki można również zamrozić (oczywiście bez wody) i przechowywać w zamrażarce lub zamrażalniku lodówki. W razie potrzeby rozmraża się porcję takiego pokarmu i karmi nim ryby. Znane są również sposoby hodowli rozwielitek, które mogą być szczególnie przydatne osobom mieszkającym w domu z ogródkiem. Hodowlę prowadzi się w zbiorniku zrobionym ze starej beczki drewnianej lub plastikowej (lub innego, podobnego naczynia), albo w płytkim, niewielkim stawku bez ryb. Zbiornik do hodowli nie powinien być metalowy, lub też stwarzać niebezpieczeństwo skażenia, wody. Szczególną uwagę należy zwrócić używając plastikowych beczek, które były przedtem stosowane jako opakowanie.
Do wody wypełniającej zbiornik lub stawek dodaje się nieco starego nawozu krowiego, owczego lub ptasiego (mniej więcej garść na 50 l wody). Po dwóch tygodniach trzeba dodać łyżeczkę drożdży rozmieszanych uprzednio w niewielkiej ilości wody. Do tak przygotowanego podłoża wpuszcza się rozwielitki. W przypadku używania zbiornika nie powinien on stać w silnie nasłonecznionym miejscu. Rozwielitki rozmnażaj się szybko żywiąc się drożdżami oraz pierwotniakami i glonami, które rozwijają się masowo w wodzie. Co tydzień należy dodawać nieco drożdży, a raz w miesiącu garść nawozu na 200 l. wody. Rozwielitki tak odławiamy, aby zawsze był utrzymany ich stały stan ilościowy. Zarówno zbytnie ich rozmnożenie, jak i zbyt intensywne odławianie jest niekorzystne. Hodowlę można prowadzić od wiosny do późnej jesieni, a jeżeli zbiornik jest zabezpieczony przed chłodem to przez cały rok.
Corocznie należy jednak odnawiać. W literaturze opisywane są niekiedy inne, bardziej skomplikowane metody hodowli różnych wioślarek. W praktyce są one jednak zbyt pracochłonne dla celów akwarystycznych, a również i zawodne.
Zresztą również metoda przedstawiona powyżej jest tylko pozornie łatwa i niezawodna, a jej powodzenie zależy nieraz od trudno uchwytnych czynników.
Oczliki (Cyclopidae)
Są to drobne, planktonowe skorupiaki, które występują w różnego rodzaju wodach, szczególnie licznie wiosną i jesienią w wodach stojących. W systematyce zoologicznej zaliczane są do rzędu widłonogów (Copepoda). W naszych wodach słodkich spotyka się obok oczlików, szereg innych widłonogów, z których specjalne znaczenie mają przedstawiciele rodziny Diaptomidae (p. przezroczka indyjska). Oczliki poławia się, przechowuje i karmi nimi ryby w podobny sposób, jak w wypadku rozwielitek. Hodowla ich jest jednak na tyle trudna i mało wydajna, że nie znajduje zastosowania w akwarystyce.
Larwy komarów (Culicidae)
Są to około 10 mm długie barwy ciemnoszarej, ciało mają podzielone na odcinki z umieszczonymi po bokach kępkami szczecinek. Spotyka się je w stawach, bajorach, rowach ze stojącą wodą oraz w kałużach. Zazwyczaj są one zawieszone pod powierzchnią wody, głową w dół. Oddychają przez małą rurkę, którą wystawiają na powierzchnię. Jeżeli powierzchnia wody zostaje wstrząśnięta ociekają w głębsze warstwy, aby po pewnym czasie powrócić znowu ku powierzchni.
Połowu dokonuje się zanurzając szybkim ruchem siatkę i zgarniają larwy zanim zdążą się zanurzyć. Następnie należy odczekać aż uspokojone larwy powrócą na powierzchnię i powtórzyć połów. Larwy przenosi się do domu w słoiku z niewielką ilością wody. Nie należy ich przechowywać dłużej w domu, gdyż mogą przeobrazić się w dorosłe komary i stać się przykre w mieszkaniu. Z tego samego względu podajemy je rybom w takiej ilości, aby były od razu zjadane. Larwy komarów stanowią znakomity pokarm, który może być podawany większości odpowiednio dużych ryb. Nie stwarza on niebezpieczeństwa otłuszczenia ryb oraz zawleczenia chorób. Ponieważ jednak jest on dość kłopotliwy do uzyskania, a poza tym dostępny tylko w ciepłym okresie roku, zalecony tylko tym gatunkom, dla których jest szczególnie wskazany. Dla niektórych z nich larwy komarów są najlepszym pokarmem przy przygotowywaniu ryb do tarła (np.: hokejówki, ukośniki, niektóre karpieńcowate).
Drobne owady
Są dobrym pokarmem dla ryb uzupełniającym dla szeregu ryb. Dla niektórych (np.: świecik kongolański, smukleń pryskacz, niektóre karpieńcowate, gurami czekoladowy) powinny być podstawowym składnikiem jadłospisu. Wielkość podawanych owadów dostosowujemy do wielkości otworu gębowego karmionej ryby. Szczególnie dobrze jako pokarm dla ryb nadają się drobne muchówki. Nie wskazane są natomiast owady o twardych pokrywach. Żywe owady są dostępne w naturze tylko w ciepłym okresie roku.
Dlatego też mając taką potrzebę najlepiej zapewnić sobie ich dostępność przez cały rok hodując muszki owocowe (Drosophila). Hodowle prowadzi się w szklanych słoikach lub plastikowych pojemnikach. Praktyczne są butelki od śmietany lub słoiki po dżemie. Na dnie czystego słoika układa się około dwu-centymetrową warstwę papki z owoców lub rozgotowanych na papkę płatków owsianych, do których dodajemy odrobinę drożdży piekarskich. Do naczynia wkładamy też pasek bibuły lub papieru, na którym muszki mogą siadać. Następnie wpuszczamy 20-40 dorosłych muszek, a gdy nie mamy takiej możliwości to wystawiamy naczynie na kilka dni w miejscu występowania muszek, tak by mogły złożyć jaja. Muszki owocowe występują powszechnie i są nawet często uciążliwe w domu. Po wpuszczeniu muszek lub złożeniu przez nie jaj naczynie zamykamy gęstą gazą lub tamponem z waty i przechowujemy w temperaturze 22 - 26 C. Już po 12 - 14 dniach wylęga się pierwsze, a po następnych dniach drugie pokolenie muszek.
Gdy naczynie przechowywane jest w niższej temperaturze rozwój postępuje wolniej. Wartościowym pokarmem dla ryb są zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki muszki owocowej . Owady dorosłe pozyskujemy nakładając z góry na naczynie hodowlane drugie identyczne i zaciemniając to z hodowlą. Oczywiście usuwamy watę lub gazę zamykające przejście. Owady dążą do oświetlonego naczynia i gdy przejdzie ich dostateczna ilość zamykamy je, nalewamy nieco wody, rozbełtujemy muszki z wodą i wlewamy do akwarium. Wszystko to należy czynić uważnie, aby nie dopuścić do rozfrunięcia się muszek po mieszkaniu. Z reguły okres korzystania z jednej hodowli nie przekracza dwóch tygodni, po czym nadaje się ona do likwidacji. Najlepiej więc prowadzić ich kilka, aby zabezpieczyć ciągłość pozyskiwania muszek.
Małe rybki
Są bardzo wartościowym pokarmem dla ryb, które również w naturze odżywiają się częściowo w ten sposób. Okazjonalnie odżywiają się takim pokarmem prawie wszystkie ryby. Ponieważ jest to pokarm niezbyt dostępny w większych ilościach, zaleca się go tylko dla większych, częściowo drapieżnych pielęgnic. Szczególnie przydatne w tym wypadku są łatwe w hodowli i rozmnażania gupiki. Nie wolno natomiast jako pokarmu używać narybku ryb krajowych, ze względu na niebezpieczeństwo przeniesienia chorób i pasożytów.
Mięso świeżych lub mrożonych ryb morskich
Jest wysoko białkowym pokarmem dla niektórych gatunków ryb akwariowych. Mięsa ryb słodkowodnych nie należy używać, ze względu na możliwości zawleczenia pasożytów. Przed podaniem mięsa rybie trzeba bardzo drobno posiekać lub naskrobać ostrym nożem, tak aby było łatwe do zjedzenia przez ryby. Nie należy go podawać w zbyt dużych ilościach, gdyż gnijące bardzo zanieczyszcza akwarium! Nie stwarza niebezpieczeństwa otłuszczenia ryb.
Mięso wołowe lub końskie
Jest stosowane do karmienia szeregu zwłaszcza większych gatunków ryb akwariowych. Nie podajemy je jednak w nadmiarze i zbyt często. Mięso, którym karmimy ryby musi być chude! Może być ono świeże lub mrożone. Przed podaniem należy je drobno naskrobać ostrym nożem. W literaturze akwarystycznej spotyka się niekiedy opinie, że mięso wołowe lub końskie jest słabo przyswajane przez ryby akwariowe, pomimo że może być chętnie zjadane. Nie jest to jednak potwierdzone badaniami naukowymi, a dobre wyniki uzyskiwane przez wielu hodowców karmiących swoje ryby takim pokarmem, przeczą takiej opinii. Oczywiście mięsem karmimy tylko te gatunki, które przynajmniej częściowo odżywiają się pokarmami zwierzęcymi. Podobne zastosowanie znajduje również drobno siekane serce wołowe, świeże lub mrożone.
Wątroba wołowa
Jest bardzo pożywna, wysokowartościowym pokarmem dla wielu ryb. Ma właściwość stymulowania rozwoju ikry i pobudzania ryb do rozrodu, gdyż dostarcza im bardzo szerokiego zestawu witamin i innych niezbędnych substancji. Właściwość ta jest wykorzystywana również w hodowli i rozmnażaniu innych zwierząt. Podobnie jednak jak wazonkowce, karmienie wątrobą może prowadzić łatwo do otłuszczenia. Dlatego też karmimy ryby tym pokarmem tylko w krótkich okresach i niezbyt często. Nie należy go podawać w zbyt dużych ilościach, gdyż łatwo rozkłada się i zanieczyszcza akwarium. Można używać wątroby świeżej lub mrożonej .Przed podaniem rybom trzeba ją drobno posiekać.
Żółtko jaj
Ugotowanego na twardo stanowi bardzo wartościowy pokarm uzupełniający dla niektórych gatunków ryb, szczególnie dla Neonów. Należ je podawać w małych kawałeczkach, tak aby było zaraz zjadane przez ryby. Podane w nadmiarze łatwo się rozkłada i silnie zatruwa wodę!
Sałata
Stanowi dobre pożywienie dla ryb wymagających pokarmu roślinnego. Zawiera stosunkowo dużo substancji objętościowych, a więc może być uważana za typowy pokarm "lekki", nie powodujący otłuszczenia ryb. Najlepiej jest podać, pojedynczy liść, który przedtem trzeba sparzyć wrzątkiem. Można używać liści sałaty świeżej lub zamrożonej, Sałata może leżeć w akwarium nawet przez kilka dni gdyż nie rozkłada się zbyt szybko i nie zatruwa wody.
Parzone płatki owsiane
Są dobrym pokarmem dla niektórych ryb częściowo roślinożernych. Ich wartość odżywcza jest wyższa jak sałaty, ale podobnie jak ona stanowi pokarm "lekki", nie powodujący otłuszczenia ryb. Przed podaniem rybom należy je zalać wrzątkiem w niewielkim naczyniu, odczekać około pięciu minut, zlać nadmiar wody i wrzucić sparzone płatki do akwarium. Nie wolno podawać ich w nadmiarze, gdyż zanieczyszczają wodę, a gnijąc na dnie silnie skażają podłoże! Ewentualne pozostałości należy bezwzględnie usunąć następnego dnia odmulaczem.
Glony
Są pokarmem dla ryb częściowo roślinożernych. Zawierają wiele niezbędnych mikroelementów i witamin, a równocześnie są pokarmem, który nie powoduje otłuszczenia ryb. Szczególnie pożądane w pokarmie piękniczkowatych, a wręcz niezbędne przy wychowie narybku niektórych gatunków z tej rodziny, glony zapewniają prawidłowy wzrost i rozwój płetw. Jako pokarm dla ryb akwariowych nadają się zielone glony nitkowate. Można je uzyskać z kałuż, stawów i rowów, po czym bardzo dokładnie opłukać pod bieżącą wodą i przejrzeć, aby usunąć ewentualne organizmy drapieżne i pasożytnicze dla ryb. Następnie należy zanurzyć je na 15 minut w roztworze soli kuchennej (jedna płaska łyżeczka na litr wody). Zabieg ten niszczy chorobotwórcze pierwotniaki. Nici glonu podajemy rybom posiekane na kawałki o odpowiedniej długości.
Suche pokarmy
Kupuje się zwykle gotowe gdyż ich samodzielne preparowanie jest dość kłopotliwe. Generalnie, spotykane w handlu suche pokarmy można podzielić na dwie grupy: suszone rozwielitki oraz pokarmy firmowe. Suszone rozwielitki są zjadane tylko przez niektóre gatunki ryb, a poza tym przez ich podawaniu trudno jest utrzymać odpowiednią klarowność wody. Z tych względów, nie zalec się ich do regularnego karmienia ryb. Mogą jedynie stanowić podawany od czasu do czasu w niewielkich ilościach pokarm uzupełniający dla ryb, które go zjadają.
Pokarmy firmowe
Maj postać kolorowych płatków lub granulek, a niektóre również tabletek. Sprzedawane są pod rożnymi nazwami. Przydatność poszczególnych pokarmów dla różnych gatunków ryb jest zwykle podana na opakowaniu przez producenta, ale należy sprawdzić to doświadczalnie i karmić ryby tylko takimi, które zjadają. Doświadczenia autora wskazują bowiem, że niekiedy zalecenia producenta rozmijają się z rzeczywistością, szczególnie często w wypadku pokarmów granulowanych. Nigdy jednak nie należy karmić ryb wyłącznie suchymi pokarmami - nawet wtedy, gdy zaleca to producent!!! Suche pokarmy mogą stanowić co najwyżej 50% całości karmy w przypadku hodowli ryb wyłącznie w celach dekoracyjnych. Gdy chcemy ryby rozmnażać udział suchych pokarmów nie powinien być większy niż 30%. Dla wielu gatunków pokarmy suche w ogóle nie są zalecane.
Pokarmy dla narybku
Rureczniki (rubirex)
Wazonkowce (Enchytraeus)
Dżdżownice (Lumbricidae)
Rozwielitki (Daphnia)
Oczliki (Cyclopidae)
Larwy komarów (Culicidae)
Drobne owady
Małe rybki
Mięso świeżych lub mrożonych ryb morskich
Mięso wołowe lub końskie
Wątroba wołowa
Żółtko jaj
Sałata
Parzone płatki owsiane
Glony
Suche pokarmy
Pokarmy firmowe
Rureczniki (rubirex)
Są to czerwonawe, 1-6 cm długości, robakowate zwierzęta. W systematyce zoologicznej zaliczane są do skąposzczetów. Żyją w mule zbiorników wodnych. Przednia część ich ciała jest zagłębiona w mule, tylna wystaje ponad dno poruszając się faliście. Rureczniki pozyskuje się pobierając wierzchnią, około pięciocentymetrową warstwę mułu z dna zbiornika. Muł ten rozkłada się na dnie naczyń, przykrywa go warstw piasku i zalewa to wszystko wodą. Wskutek deficytu tlenu rureczniki przechodzą z mułu do piasku, a następnie na jego powierzchnię, gdzie koncentrują się i są możliwe do zebrania. W praktyce połów rureczników jest zbyt kłopotliwy dla przeciętnego akwarysty, który po prostu je kupuje. Połowem trudnią się wyspecjalizowani profesjonaliści.
Rureczniki przynosi się owinięte w wilgotny papier lub w słoju bez wody. Są one wrażliwe na przesuszenie i zbyt wysoką temperaturę. Można je przechowywać w stanie żywym przez kilkanaście dni w naczyniu umieszczonym pod kranem z wolno kapiącą, zimną wodą.
Wartość odżywcza rureczników jest dość wysoka. Niedopuszczalne jest jednak długotrwałe, nie urozmaicane innymi pokarmami karmienie ryb tymi zwierzętami. Może to prowadzić do chorób przewodu pokarmowego. W literaturze akwarystycznej w ostatnich latach podkreśla się też możliwość koncentrowania się w ciele rureczników szkodliwych substancji, gdyż żyją one i są poławiane bardzo często w rowach odprowadzających wody ściekowe.
Chociaż generalnie niebezpieczeństwo to zdaje się być bardziej spekulatywne niż rzeczywiste, to jednak może być ono realne w sytuacjach, gdy wody te zawierają odprowadzane do ścieków związki metali ciężkich.
W przypadkach, gdy ma się tego typu podejrzenia, lepiej jest zrezygnować z karmienia ryb rurecznikami.
Wazonkowce (Enchytraeus)
Zwane również niekiedy doniczkowcami. Pod tymi nazwami w praktyce akwarystycznej rozumie się większe gatunki tych zwierząt, z których jako karma dla ryb najczęściej hodowany jest gatunek Enchytraeus albidus. Stosunkowo drobny i hodowany niekiedy jako pokarm dla narybku gatunek Enchytraeus buchholzi znany jest w akwarystyce pod nazwą "grindal". Został on omówiony wśród pokarmów dla narybku.
Wazonkowce są białawymi, około 1-3 cm długimi,robakowatymi zwierzętami. W systematyce zoologicznej zaliczane są do skąposzczetów. Żyją w glebie, a dla celów akwarystycznych hoduje się je w drewnianych lub plastikowych skrzynkach. Na spodzie skrzynki układa się kilkucentymetrową warstwę drobnych trocin, opiłek drewnianych lub torfu, a na niej grubszą warstwę próchnicznej ziemi ogrodowej. W ziemi lekko zagrzebujemy pokarm dla wazonkowców: zgniecione, gotowane jarzyny, sparzone płatki owsiane, ugotowany i pognieciony ziemniak lub inne podobne pokarmy pochodzenia
roślinnego. Na tak przygotowane podłoże kładziemy "grudkę" wazonkowców pochodzących z innej hodowli, a w ostateczności uzyskanych z gleby ogrodowej lub szklarniowej. Pokarm i ziemie w skrzynce przykrywamy szyba, która musi być nieco mniejsza niż powierzchnia skrzynki. Dwa razy w tygodniu podajemy pokarm w małych dawkach, nie w nadmiarze, gdyż gnijąc zanieczyszcza hodowlę.
Skrzynkę z hodowlą należy przechowywać w temperaturze 15-2O C, zaciemniona. Ziemie przez cały czas utrzymuje się w stanie wilgotnym, ale inie mokrym! Z reguły po upływie kilku tygodni hodowle można już zacząć używać. Gromadzące się zwykle pod szybą i w wierzchniej warstwie ziemi wazonkowce należy zebrać i po opłukaniu ziemi karmić nim ryby. Dobrze jest prowadzić jednocześnie dwie lub więcej hodowli, z których korzysta się na przemian, zostawiając wazonkowcom czas na rozmnożenie się. Wazonkowce są wysokowartościowym, łatwym w hodowli i dostępnym przez cały rok żywym pokarmem. Nie przenosi się wraz z nimi organizmów chorobotwórczych dla ryb. Mają więc wszelkie dane, aby być głównym żywym pokarmem w hodowli ryb każdego akwarysty. Są jednak pokarmem, który podawany zbyt często i jednostajnie może powodować nadmiernie otłuszczenie ryb. W literaturze akwarystycznej spotyka się zalecenia, aby nie karmić nimi ryb częściej niż raz na kilka dni. Wieloletnie doświadczenia wskazuje jednak, że można bez obaw karmić ryby wazonkowcami przez 2-3 dni tygodniu. W pozostałe dni tygodnia należy jednak podawać rybom "lżejsze" pożywienie (np.: skorupiaki p1anktonowe i pokarmy roślinne), a przez jeden dzień tygodnia zastosować głodówkę.
Dżdżownice (Lumbricidae
Znane powszechnie szczególnie wśród wędkarzy - skąposzczety. Występują pospolicie w glebie. Można je także hodować w napełnioną ogrodową ziemią skrzynce, karmiąc je liśćmi, kawałkami gotowanych ziemniaków lub obierzynami z jeżyn. Pokarm zagrzebuje się lekko w ziemi. Warunki hodowli są podobne, jak wazonkowców. Nie należy jednak przykrywać szybą. Wartość dżdżownic jako pokarm dla ryb akwariowych jest wysoka. Przy prowadzeniu hodowli są one też dostępne cały rok. Rybom, dżdżownice podajemy posiekane i opłukane w wodzie, większe ryby zjadają je w całości. Dżdżownice znacznie łatwiej posiekać, jeżeli na pół godziny przed tym włoży się je w naczyńku do zamrażalnika lodówki.
Rozwielitki (Daphnia)
Rozwielitki i pokrewne im wioślarki stanowią dobry pokarm dla większości ryb. Są pokarmem "lekkim" nie powodującym otłuszczenia ryb, a równocześnie dość pożywnym. Mogą stanowić jeden z pokarmów podstawowych. Ze względu jednak na zróżnicowanie wielkości poszczególnych gatunków wioślarek, należy odpowiednio dobierać wielkości pokarmu do wielkości ryb, sortując go w razie potrzeby za pomocą siatek o odpowiednich oczkach. Najliczniej rozwielitki występują w okresie letnim. Poławia się je za pomocą osadzonej na długim kiju siatki z gazy młyńskiej lub starej pończochy stilonowej. Wyłowione należy umieścić w naczyniu z wodą, nie zagęszczając zbytnio, gdyż wtedy znaczna ich część ginie. W tym samym naczyniu przewozi się je do domu. W mieszkaniu przechowuje się je żywe w dużym naczyniu szklanym, emaliowanym lub plastikowym.
Naczynie musi być ustawione w chłodnym miejscu i wskazane jest delikatne napowietrzanie wody. Nie powinno się przechowywać żywych rozwielitek dłużej niż do następnego dnia, gdyż zbyt wiele z nich ginie. Przed karmieniem ryb rozwielitkami przepłukujemy delikatnie pod bieżącą wodą na siatce do pokarmu. Nie karmimy ryb rozwielitkami, które opadły na dno naczynia i nie przejawiają oznak życia. Rozwielitki można również zamrozić (oczywiście bez wody) i przechowywać w zamrażarce lub zamrażalniku lodówki. W razie potrzeby rozmraża się porcję takiego pokarmu i karmi nim ryby. Znane są również sposoby hodowli rozwielitek, które mogą być szczególnie przydatne osobom mieszkającym w domu z ogródkiem. Hodowlę prowadzi się w zbiorniku zrobionym ze starej beczki drewnianej lub plastikowej (lub innego, podobnego naczynia), albo w płytkim, niewielkim stawku bez ryb. Zbiornik do hodowli nie powinien być metalowy, lub też stwarzać niebezpieczeństwo skażenia, wody. Szczególną uwagę należy zwrócić używając plastikowych beczek, które były przedtem stosowane jako opakowanie.
Do wody wypełniającej zbiornik lub stawek dodaje się nieco starego nawozu krowiego, owczego lub ptasiego (mniej więcej garść na 50 l wody). Po dwóch tygodniach trzeba dodać łyżeczkę drożdży rozmieszanych uprzednio w niewielkiej ilości wody. Do tak przygotowanego podłoża wpuszcza się rozwielitki. W przypadku używania zbiornika nie powinien on stać w silnie nasłonecznionym miejscu. Rozwielitki rozmnażaj się szybko żywiąc się drożdżami oraz pierwotniakami i glonami, które rozwijają się masowo w wodzie. Co tydzień należy dodawać nieco drożdży, a raz w miesiącu garść nawozu na 200 l. wody. Rozwielitki tak odławiamy, aby zawsze był utrzymany ich stały stan ilościowy. Zarówno zbytnie ich rozmnożenie, jak i zbyt intensywne odławianie jest niekorzystne. Hodowlę można prowadzić od wiosny do późnej jesieni, a jeżeli zbiornik jest zabezpieczony przed chłodem to przez cały rok.
Corocznie należy jednak odnawiać. W literaturze opisywane są niekiedy inne, bardziej skomplikowane metody hodowli różnych wioślarek. W praktyce są one jednak zbyt pracochłonne dla celów akwarystycznych, a również i zawodne.
Zresztą również metoda przedstawiona powyżej jest tylko pozornie łatwa i niezawodna, a jej powodzenie zależy nieraz od trudno uchwytnych czynników.
Oczliki (Cyclopidae)
Są to drobne, planktonowe skorupiaki, które występują w różnego rodzaju wodach, szczególnie licznie wiosną i jesienią w wodach stojących. W systematyce zoologicznej zaliczane są do rzędu widłonogów (Copepoda). W naszych wodach słodkich spotyka się obok oczlików, szereg innych widłonogów, z których specjalne znaczenie mają przedstawiciele rodziny Diaptomidae (p. przezroczka indyjska). Oczliki poławia się, przechowuje i karmi nimi ryby w podobny sposób, jak w wypadku rozwielitek. Hodowla ich jest jednak na tyle trudna i mało wydajna, że nie znajduje zastosowania w akwarystyce.
Larwy komarów (Culicidae)
Połowu dokonuje się zanurzając szybkim ruchem siatkę i zgarniają larwy zanim zdążą się zanurzyć. Następnie należy odczekać aż uspokojone larwy powrócą na powierzchnię i powtórzyć połów. Larwy przenosi się do domu w słoiku z niewielką ilością wody. Nie należy ich przechowywać dłużej w domu, gdyż mogą przeobrazić się w dorosłe komary i stać się przykre w mieszkaniu. Z tego samego względu podajemy je rybom w takiej ilości, aby były od razu zjadane. Larwy komarów stanowią znakomity pokarm, który może być podawany większości odpowiednio dużych ryb. Nie stwarza on niebezpieczeństwa otłuszczenia ryb oraz zawleczenia chorób. Ponieważ jednak jest on dość kłopotliwy do uzyskania, a poza tym dostępny tylko w ciepłym okresie roku, zalecony tylko tym gatunkom, dla których jest szczególnie wskazany. Dla niektórych z nich larwy komarów są najlepszym pokarmem przy przygotowywaniu ryb do tarła (np.: hokejówki, ukośniki, niektóre karpieńcowate).
Drobne owady
Dlatego też mając taką potrzebę najlepiej zapewnić sobie ich dostępność przez cały rok hodując muszki owocowe (Drosophila). Hodowle prowadzi się w szklanych słoikach lub plastikowych pojemnikach. Praktyczne są butelki od śmietany lub słoiki po dżemie. Na dnie czystego słoika układa się około dwu-centymetrową warstwę papki z owoców lub rozgotowanych na papkę płatków owsianych, do których dodajemy odrobinę drożdży piekarskich. Do naczynia wkładamy też pasek bibuły lub papieru, na którym muszki mogą siadać. Następnie wpuszczamy 20-40 dorosłych muszek, a gdy nie mamy takiej możliwości to wystawiamy naczynie na kilka dni w miejscu występowania muszek, tak by mogły złożyć jaja. Muszki owocowe występują powszechnie i są nawet często uciążliwe w domu. Po wpuszczeniu muszek lub złożeniu przez nie jaj naczynie zamykamy gęstą gazą lub tamponem z waty i przechowujemy w temperaturze 22 - 26 C. Już po 12 - 14 dniach wylęga się pierwsze, a po następnych dniach drugie pokolenie muszek.
Gdy naczynie przechowywane jest w niższej temperaturze rozwój postępuje wolniej. Wartościowym pokarmem dla ryb są zarówno larwy, jak i dorosłe osobniki muszki owocowej . Owady dorosłe pozyskujemy nakładając z góry na naczynie hodowlane drugie identyczne i zaciemniając to z hodowlą. Oczywiście usuwamy watę lub gazę zamykające przejście. Owady dążą do oświetlonego naczynia i gdy przejdzie ich dostateczna ilość zamykamy je, nalewamy nieco wody, rozbełtujemy muszki z wodą i wlewamy do akwarium. Wszystko to należy czynić uważnie, aby nie dopuścić do rozfrunięcia się muszek po mieszkaniu. Z reguły okres korzystania z jednej hodowli nie przekracza dwóch tygodni, po czym nadaje się ona do likwidacji. Najlepiej więc prowadzić ich kilka, aby zabezpieczyć ciągłość pozyskiwania muszek.
Małe rybki
Są bardzo wartościowym pokarmem dla ryb, które również w naturze odżywiają się częściowo w ten sposób. Okazjonalnie odżywiają się takim pokarmem prawie wszystkie ryby. Ponieważ jest to pokarm niezbyt dostępny w większych ilościach, zaleca się go tylko dla większych, częściowo drapieżnych pielęgnic. Szczególnie przydatne w tym wypadku są łatwe w hodowli i rozmnażania gupiki. Nie wolno natomiast jako pokarmu używać narybku ryb krajowych, ze względu na niebezpieczeństwo przeniesienia chorób i pasożytów.
Mięso świeżych lub mrożonych ryb morskich
Jest wysoko białkowym pokarmem dla niektórych gatunków ryb akwariowych. Mięsa ryb słodkowodnych nie należy używać, ze względu na możliwości zawleczenia pasożytów. Przed podaniem mięsa rybie trzeba bardzo drobno posiekać lub naskrobać ostrym nożem, tak aby było łatwe do zjedzenia przez ryby. Nie należy go podawać w zbyt dużych ilościach, gdyż gnijące bardzo zanieczyszcza akwarium! Nie stwarza niebezpieczeństwa otłuszczenia ryb.
Mięso wołowe lub końskie
Jest stosowane do karmienia szeregu zwłaszcza większych gatunków ryb akwariowych. Nie podajemy je jednak w nadmiarze i zbyt często. Mięso, którym karmimy ryby musi być chude! Może być ono świeże lub mrożone. Przed podaniem należy je drobno naskrobać ostrym nożem. W literaturze akwarystycznej spotyka się niekiedy opinie, że mięso wołowe lub końskie jest słabo przyswajane przez ryby akwariowe, pomimo że może być chętnie zjadane. Nie jest to jednak potwierdzone badaniami naukowymi, a dobre wyniki uzyskiwane przez wielu hodowców karmiących swoje ryby takim pokarmem, przeczą takiej opinii. Oczywiście mięsem karmimy tylko te gatunki, które przynajmniej częściowo odżywiają się pokarmami zwierzęcymi. Podobne zastosowanie znajduje również drobno siekane serce wołowe, świeże lub mrożone.
Wątroba wołowa
Jest bardzo pożywna, wysokowartościowym pokarmem dla wielu ryb. Ma właściwość stymulowania rozwoju ikry i pobudzania ryb do rozrodu, gdyż dostarcza im bardzo szerokiego zestawu witamin i innych niezbędnych substancji. Właściwość ta jest wykorzystywana również w hodowli i rozmnażaniu innych zwierząt. Podobnie jednak jak wazonkowce, karmienie wątrobą może prowadzić łatwo do otłuszczenia. Dlatego też karmimy ryby tym pokarmem tylko w krótkich okresach i niezbyt często. Nie należy go podawać w zbyt dużych ilościach, gdyż łatwo rozkłada się i zanieczyszcza akwarium. Można używać wątroby świeżej lub mrożonej .Przed podaniem rybom trzeba ją drobno posiekać.
Żółtko jaj
Ugotowanego na twardo stanowi bardzo wartościowy pokarm uzupełniający dla niektórych gatunków ryb, szczególnie dla Neonów. Należ je podawać w małych kawałeczkach, tak aby było zaraz zjadane przez ryby. Podane w nadmiarze łatwo się rozkłada i silnie zatruwa wodę!
Sałata
Stanowi dobre pożywienie dla ryb wymagających pokarmu roślinnego. Zawiera stosunkowo dużo substancji objętościowych, a więc może być uważana za typowy pokarm "lekki", nie powodujący otłuszczenia ryb. Najlepiej jest podać, pojedynczy liść, który przedtem trzeba sparzyć wrzątkiem. Można używać liści sałaty świeżej lub zamrożonej, Sałata może leżeć w akwarium nawet przez kilka dni gdyż nie rozkłada się zbyt szybko i nie zatruwa wody.
Parzone płatki owsiane
Są dobrym pokarmem dla niektórych ryb częściowo roślinożernych. Ich wartość odżywcza jest wyższa jak sałaty, ale podobnie jak ona stanowi pokarm "lekki", nie powodujący otłuszczenia ryb. Przed podaniem rybom należy je zalać wrzątkiem w niewielkim naczyniu, odczekać około pięciu minut, zlać nadmiar wody i wrzucić sparzone płatki do akwarium. Nie wolno podawać ich w nadmiarze, gdyż zanieczyszczają wodę, a gnijąc na dnie silnie skażają podłoże! Ewentualne pozostałości należy bezwzględnie usunąć następnego dnia odmulaczem.
Glony
Są pokarmem dla ryb częściowo roślinożernych. Zawierają wiele niezbędnych mikroelementów i witamin, a równocześnie są pokarmem, który nie powoduje otłuszczenia ryb. Szczególnie pożądane w pokarmie piękniczkowatych, a wręcz niezbędne przy wychowie narybku niektórych gatunków z tej rodziny, glony zapewniają prawidłowy wzrost i rozwój płetw. Jako pokarm dla ryb akwariowych nadają się zielone glony nitkowate. Można je uzyskać z kałuż, stawów i rowów, po czym bardzo dokładnie opłukać pod bieżącą wodą i przejrzeć, aby usunąć ewentualne organizmy drapieżne i pasożytnicze dla ryb. Następnie należy zanurzyć je na 15 minut w roztworze soli kuchennej (jedna płaska łyżeczka na litr wody). Zabieg ten niszczy chorobotwórcze pierwotniaki. Nici glonu podajemy rybom posiekane na kawałki o odpowiedniej długości.
Suche pokarmy
Kupuje się zwykle gotowe gdyż ich samodzielne preparowanie jest dość kłopotliwe. Generalnie, spotykane w handlu suche pokarmy można podzielić na dwie grupy: suszone rozwielitki oraz pokarmy firmowe. Suszone rozwielitki są zjadane tylko przez niektóre gatunki ryb, a poza tym przez ich podawaniu trudno jest utrzymać odpowiednią klarowność wody. Z tych względów, nie zalec się ich do regularnego karmienia ryb. Mogą jedynie stanowić podawany od czasu do czasu w niewielkich ilościach pokarm uzupełniający dla ryb, które go zjadają.
Pokarmy firmowe
Maj postać kolorowych płatków lub granulek, a niektóre również tabletek. Sprzedawane są pod rożnymi nazwami. Przydatność poszczególnych pokarmów dla różnych gatunków ryb jest zwykle podana na opakowaniu przez producenta, ale należy sprawdzić to doświadczalnie i karmić ryby tylko takimi, które zjadają. Doświadczenia autora wskazują bowiem, że niekiedy zalecenia producenta rozmijają się z rzeczywistością, szczególnie często w wypadku pokarmów granulowanych. Nigdy jednak nie należy karmić ryb wyłącznie suchymi pokarmami - nawet wtedy, gdy zaleca to producent!!! Suche pokarmy mogą stanowić co najwyżej 50% całości karmy w przypadku hodowli ryb wyłącznie w celach dekoracyjnych. Gdy chcemy ryby rozmnażać udział suchych pokarmów nie powinien być większy niż 30%. Dla wielu gatunków pokarmy suche w ogóle nie są zalecane.
Pokarmy dla narybku
