Ogólna zawartość soli mineralnych
Woda jest bodajże najlepszym rozpuszczalnikiem spośród substancji występujących w przyrodzie. Rozpuszcza się w niej większość soli.
Fakt ten jest powszechnie znany w odniesieniu do wody ,morskiej, która w morzach i oceanach o pełnym zasoleniu zawiera średnio 35 części wagowych soli na 1000 części wody, czyli i 3,5%. Morza wysłodzone (np.: Bałtyk) zawieraj mniej rozpuszczonych soli, a jeszcze mniej zawierają ich typowe wody słodkie, w których nie przekraczaj one 0,05%. Jednakże, również wody słodkie różnią się miedzy sobą ilością rozpuszczonych soli. Klasycznym przykładem wody, która praktycznie nie zawiera rozpuszczonych soli jest woda destylowana. Z wód naturalnych podobną właściwość posiada woda deszczowa, a także ze stopionego śniegu. Wody świeżo i obficie zasilane opadami są zwykle uboższe w sole mineralne, niż te w których zdołało się już rozpuścić ich więcej z podłoża. Kombinacja tych dwu czynników - zasilania opadami i rozpuszczania się soli z podłoża - decyduje o ilości soli rozpuszczonych w naturalnych wodach słodkich. Wody z tropików, z naturalnych miejsc pochodzenia większości słodkowodnych ryb akwariowych, są zwykle ubogie w sole. Jest to związane z dużą ilością opadów w tropikach. W hodowli tych ryb w akwarium zachodzi wiec nieraz potrzeba używania wody o małej zawartości rozpuszczonych soli. Szczególnie istotne jest to w przypadku osobników świeżo importowanych. Te, które są już od szeregu pokoleń rozmnażane w akwarium, znoszą z reguły znacznie lepiej podwyższona w stosunku do ich ojczyzny, ilość soli w wodzie. Akwarysta staje wiec niekiedy przed koniecznością zapewnienia hodowanym rybom wody odpowiednio ubogiej w sole mineralne. Stosowane na świecie w wysoko kwalifikowanej akwarystyce metodą oceny ilości rozpuszczonych w wodzie soli jest pomiar jej przewodności elektrycznej za pomoc konduktometru. Przewodność elektryczna wody zależy bowiem od ilości rozpuszczonych w niej soli. Przewodność wody wyraża się wtedy w mikrosiemensach (µS) przy 20°C. Konduktometry są jednak praktycznie niedostępne dla akwarystów w kraju i nie można szerzej polecać tej metody. Akwarystom polskim przychodzi jednak z pomocą pewna prawidłowość, w myśl której, ogólna zawartość rozpuszczonych soli, w wodach słodkich w naszym kraju jest zwykle proporcjonalna do ogólnej twardości. Wyjątki są dość rzadkie i dotyczą głównie wód sztucznie zasolonych wskutek zrzutu zasolonych wód kopalnianych lub przemysłowych. Wody te są jednak zwykle zanieczyszczone również w inny sposób i nie używa się ich jako wody pitnej lub do hodowli ryb. Tak więc w krajowej praktyce akwarystycznej można przyjąć, że im wyższa twardość ogólna wody, tym więcej zawiera ona rozpuszczonych soli. Swoistym wyjątkiem od tej prawidłowości jest woda zmiękczona sztucznie za pomocą kationitu regenerowanego chlorkiem sodowym, czyli solą kuchenną. W trakcie takiego zmiękczania następuje wymiana odpowiedzialnych za twardość wody kationów wapniowych, magnezowych i żelazawych na kationy sodowe. W rezultacie otrzymuje się wiec wodę o niskiej twardości, ale o nie zmienionej ogólnej ilości soli. O fakcie tym powinni pamiętać akwaryści, którzy hoduj ryby wymagające niskiej zawartościsoli w wodzie. Jeszcze częściej czynnik ten jest istotny przy rozmnażaniu ryb, co zaznaczono w przepisach szczegółowych. Przy konieczności używania wody o niskiej zawartości rozpuszczonych soli możliwe są 3 sposoby postępowania:
- używania wody naturalnej o niskiej twardości ogólnej, która z reguły ma wtedy również niską zawartość soli.
- rozcieńczenie twardszej wody woda destylowaną. Jest to zwykle dość kosztowny sposób. Podobne właściwości jak woda destylowana ma deszczowa lub ze stopionego śniegu, ale jest ona bardzo często skażona substancjami zawartymi w atmosferze. Przed użyciem należy ją więc przefiltrować przez kilkucentymetrową warstwę węgla aktywowanego. W przypadku rozmnażania gatunkówo bardziej wrażliwej na zanieczyszczenia ikrze woda deszczowa lub ze śniegu może w ogóle się nie nadawać.
- rozcieńczanie twardszej wody, wodą zdemineralizowaną za pomocą wymieniaczy jonowych. Demineralizacje przeprowadza się w podobny sposób, jak znane i niejednokrotnie opisywane zmiękczanie wody za pomoc kationitu. Używa się jednak dwóch kolumn: pierwsza z nich wypełniona jest kationitem, a druga anionitem. Na kationicie zachodzi wymiana jonów metali na jony wodorowe, a wypływając z kolumny roztwór ma odczyn wyraźnie kwaśny. Roztwór ten przechodzi na drugą kolumnę, gdzie na anionicie zachodzi wymiana jonów reszt kwasowych na jony wodorotlenowe, które w połączeniu z jonami wodorowymi daj czystą wodę. W wyniku prawidłowo przeprowadzonej demineralizacji otrzymuje się wodę o właściwościach podobnych do destylowanej. Ta bardzo elegancka metoda umożliwia stosunkowo tanie uzyskiwaniewiększej ilości praktycznie pozbawionej soli mineralnych wody. Warunkiem jej powodzenia jest jednak właściwy dobór pary kationit - anionit, które muszą charakteryzować się odpowiednimi właściwościami. Wobec dużej ilości i ciągłego rozwoju wymieniaczy jonowych, nie sposób podać szczegółów odnośnie do doboru i regeneracji. Najlepiej używać gotowych zestawów, które produkuje się z myślą o akwarystach za granicą. Do zestawu dołczonajest instrukcja co do sposobu używania i regeneracji. Jeżeli chcemy sami zestawić parę kationit - anionit, to niezbędny jest kontakt ze znającym te zagadnienia chemikiem. Przy wyborze powinno się wtedy uwzględnić następujące zagadnienia:
- wymieniacze powinny mieć możliwie dużą wydajność roboczą i być tanie.
- należy używać słabo lub średniozasadowych anionitów, gdyż silniezasadowe są bardziej podatne na zakłócenia w pracy.
- wymieniacze powinny być łatwe w regeneracji.
Twardość wody
Fakt ten jest powszechnie znany w odniesieniu do wody ,morskiej, która w morzach i oceanach o pełnym zasoleniu zawiera średnio 35 części wagowych soli na 1000 części wody, czyli i 3,5%. Morza wysłodzone (np.: Bałtyk) zawieraj mniej rozpuszczonych soli, a jeszcze mniej zawierają ich typowe wody słodkie, w których nie przekraczaj one 0,05%. Jednakże, również wody słodkie różnią się miedzy sobą ilością rozpuszczonych soli. Klasycznym przykładem wody, która praktycznie nie zawiera rozpuszczonych soli jest woda destylowana. Z wód naturalnych podobną właściwość posiada woda deszczowa, a także ze stopionego śniegu. Wody świeżo i obficie zasilane opadami są zwykle uboższe w sole mineralne, niż te w których zdołało się już rozpuścić ich więcej z podłoża. Kombinacja tych dwu czynników - zasilania opadami i rozpuszczania się soli z podłoża - decyduje o ilości soli rozpuszczonych w naturalnych wodach słodkich. Wody z tropików, z naturalnych miejsc pochodzenia większości słodkowodnych ryb akwariowych, są zwykle ubogie w sole. Jest to związane z dużą ilością opadów w tropikach. W hodowli tych ryb w akwarium zachodzi wiec nieraz potrzeba używania wody o małej zawartości rozpuszczonych soli. Szczególnie istotne jest to w przypadku osobników świeżo importowanych. Te, które są już od szeregu pokoleń rozmnażane w akwarium, znoszą z reguły znacznie lepiej podwyższona w stosunku do ich ojczyzny, ilość soli w wodzie. Akwarysta staje wiec niekiedy przed koniecznością zapewnienia hodowanym rybom wody odpowiednio ubogiej w sole mineralne. Stosowane na świecie w wysoko kwalifikowanej akwarystyce metodą oceny ilości rozpuszczonych w wodzie soli jest pomiar jej przewodności elektrycznej za pomoc konduktometru. Przewodność elektryczna wody zależy bowiem od ilości rozpuszczonych w niej soli. Przewodność wody wyraża się wtedy w mikrosiemensach (µS) przy 20°C. Konduktometry są jednak praktycznie niedostępne dla akwarystów w kraju i nie można szerzej polecać tej metody. Akwarystom polskim przychodzi jednak z pomocą pewna prawidłowość, w myśl której, ogólna zawartość rozpuszczonych soli, w wodach słodkich w naszym kraju jest zwykle proporcjonalna do ogólnej twardości. Wyjątki są dość rzadkie i dotyczą głównie wód sztucznie zasolonych wskutek zrzutu zasolonych wód kopalnianych lub przemysłowych. Wody te są jednak zwykle zanieczyszczone również w inny sposób i nie używa się ich jako wody pitnej lub do hodowli ryb. Tak więc w krajowej praktyce akwarystycznej można przyjąć, że im wyższa twardość ogólna wody, tym więcej zawiera ona rozpuszczonych soli. Swoistym wyjątkiem od tej prawidłowości jest woda zmiękczona sztucznie za pomocą kationitu regenerowanego chlorkiem sodowym, czyli solą kuchenną. W trakcie takiego zmiękczania następuje wymiana odpowiedzialnych za twardość wody kationów wapniowych, magnezowych i żelazawych na kationy sodowe. W rezultacie otrzymuje się wiec wodę o niskiej twardości, ale o nie zmienionej ogólnej ilości soli. O fakcie tym powinni pamiętać akwaryści, którzy hoduj ryby wymagające niskiej zawartościsoli w wodzie. Jeszcze częściej czynnik ten jest istotny przy rozmnażaniu ryb, co zaznaczono w przepisach szczegółowych. Przy konieczności używania wody o niskiej zawartości rozpuszczonych soli możliwe są 3 sposoby postępowania:
- używania wody naturalnej o niskiej twardości ogólnej, która z reguły ma wtedy również niską zawartość soli.
- rozcieńczenie twardszej wody woda destylowaną. Jest to zwykle dość kosztowny sposób. Podobne właściwości jak woda destylowana ma deszczowa lub ze stopionego śniegu, ale jest ona bardzo często skażona substancjami zawartymi w atmosferze. Przed użyciem należy ją więc przefiltrować przez kilkucentymetrową warstwę węgla aktywowanego. W przypadku rozmnażania gatunkówo bardziej wrażliwej na zanieczyszczenia ikrze woda deszczowa lub ze śniegu może w ogóle się nie nadawać.
- rozcieńczanie twardszej wody, wodą zdemineralizowaną za pomocą wymieniaczy jonowych. Demineralizacje przeprowadza się w podobny sposób, jak znane i niejednokrotnie opisywane zmiękczanie wody za pomoc kationitu. Używa się jednak dwóch kolumn: pierwsza z nich wypełniona jest kationitem, a druga anionitem. Na kationicie zachodzi wymiana jonów metali na jony wodorowe, a wypływając z kolumny roztwór ma odczyn wyraźnie kwaśny. Roztwór ten przechodzi na drugą kolumnę, gdzie na anionicie zachodzi wymiana jonów reszt kwasowych na jony wodorotlenowe, które w połączeniu z jonami wodorowymi daj czystą wodę. W wyniku prawidłowo przeprowadzonej demineralizacji otrzymuje się wodę o właściwościach podobnych do destylowanej. Ta bardzo elegancka metoda umożliwia stosunkowo tanie uzyskiwaniewiększej ilości praktycznie pozbawionej soli mineralnych wody. Warunkiem jej powodzenia jest jednak właściwy dobór pary kationit - anionit, które muszą charakteryzować się odpowiednimi właściwościami. Wobec dużej ilości i ciągłego rozwoju wymieniaczy jonowych, nie sposób podać szczegółów odnośnie do doboru i regeneracji. Najlepiej używać gotowych zestawów, które produkuje się z myślą o akwarystach za granicą. Do zestawu dołczonajest instrukcja co do sposobu używania i regeneracji. Jeżeli chcemy sami zestawić parę kationit - anionit, to niezbędny jest kontakt ze znającym te zagadnienia chemikiem. Przy wyborze powinno się wtedy uwzględnić następujące zagadnienia:
- wymieniacze powinny mieć możliwie dużą wydajność roboczą i być tanie.
- należy używać słabo lub średniozasadowych anionitów, gdyż silniezasadowe są bardziej podatne na zakłócenia w pracy.
- wymieniacze powinny być łatwe w regeneracji.
Twardość wody
