Budowa ryby i jej życie
Artykuły akwarystyczne tytuł "Budowa ryby akwariowej i jej życie". Ryby akwarystyczne mają kształt i budowę ciała wynikającą z przystosowania się organizmu do warunków życia w środowisku wodnym. Ponieważ zwierzęta takie jak ryby akwariowe poruszające się w wodzie natrafiają na duży opór środowiska, mają zwykle kształt opływowy i są pokryte skórą wytwarzającą śluz, który zmniejsza tarcie. Ryby akwariowe, które szybko poruszają się, mają kształt wrzecionowaty lub nawet torpedowaty, np. szczupak czy tuńczyk, natomiast powolne mogą mieć bardzo rozmaite kształty, jak np. konik morski. Opór środowiska sprawia również, że głowa ryby akwariowej jest mocno osadzona w tułowiu i w jej ciele nie wyróżniamy odcinka szyjnego. W skórze prawie każdej ryby akwariowej znajdują się łuski, które zabezpieczają ciało przed zranieniem o dno lub ostre przedmioty znajdujące się w wodzie. Na obrazku poniżej przedstawiono najważniejsze cechy zewnętrzne ryb akwariowych.
Ryby akwarystyczne mają główny narząd ruchu jest silnie umięśniony ogon zakończony zwykle dość dużą płetwą. Energiczne wychylenia ogona na boki powodują szybki ruch postępowy. Ponadto stałe faliste ruchy na przemian dolnej i górnej części płetwy ogonowej wywołują łagodny powolny ruch do przodu. Dużą rolę w poruszaniu się ryb odgrywa położenie środka ciężkości ciała. Znajduje się on na grzbietowej stronie nieco ku przodowi. Takie położenie powoduje stałą tendencję do przewracania się ryby akwarystycznej. Stan chwiejnej równowagi sprawia, że ryba jest jak gdyby w stałej gotowości do wykonania ruchu bez dużego wysiłku. Pływaniu do góry brzuchem zapobiega ciągły ruch płetw piersiowych i brzusznych. Oczywiście taki mechanizm jest uzależniony od bardzo sprawnego narządu równowagi i orientacji przestrzennej. Zapewnia to narząd statyczny w postaci dwu pęcherzyków błoniastych znajdujących się w czaszce ryby akwariowej, w których pływają w limfie tzw. otolity - grudki fosforanu wapnia. Otolit naciska na komórki zmysłowe ścian pęcherzyka i w ten sposób ryba akwariowa orientuje się w swym położeniu. Podobną rolę spełnia również narząd linii bocznej. Jest to cienka błoniasta rurka położona zazwyczaj wzdłuż środkowej linii boków ciała i połączona ze środowiskiem za pomocą otworków przebijających łuski i skórę. Komórki czuciowe znajdujące się w rurce mogą wyczuwać wszelkie zmiany ciśnienia i poruszenia się wody. Narząd jest tak wrażliwy, że ryba może odróżnić nawet pewne dźwięki, a także wyczuwać na odległość przeszkody lub obecność innej ryby. Niektóre ryby akwariowe mogą również odbierać bodźce dźwiękowe. A za pomocą pęcherza pławnego połączonego systemem kosteczek z okolicą potyliczną czaszki (aparat Webera). Narządem węchu ryby akwariowej są parzyste nozdrza, małe wgłębienia na górnej części pyska. Odbierają one bodźce chemiczne, zapachy przynoszone z prądem wody. Wrażenia chemiczne są również odbierane przez zmysł smaku. Komórki smakowe są rozsiane nie tylko w pysku, lecz także na wargach, wąsikach, a nawet płetwach. Zakończenia nerwowe zmysłu dotyku są rozmieszczone na całej skórze, a szczególnie gęsto na wargach, wąsach oraz na płetwach. Oko ryby akwariowej ma inną budowę niż oko człowieka, dlatego, że światło inaczej załamuje się w wodzie. Soczewka oka jest prawie kulista i regulacja ostrości widzenia polega na zbliżaniu i oddalaniu jej od siatkówki. Taka budowa oka sprawia że ryby akwariowe są krutkowidzami.
Obrazy odległe, a tym bardziej oddalone przez szybę lub powierzchnię wody są dla nich zamazane, nie wyraźne
W środowisku wodnym narządem oddychania są skrzela, delikatne bogato unaczynione wypustki nabłonkowe (listki). U ryb znajdują się one na kostnych łukach skrzelowych umieszczonych w tylnej części jamy gębowej pod pokrywami skrzelowymi. U ryb labiryntowych, które żyją w wodach o bardzo skąpej zawartości tlenu wykształcony jest prócz skrzel specjalny aparat oddechowy zwany labiryntem (błędnikiem). Narząd ten umożliwia oddychanie powietrzem atmosferycznym pobieranym znad powierzchni wody. Dorosłe ryby akwariowe labiryntowe oddychają prawie wyłącznie za pomocą błędnika i w razie niemożliwości pobierania powietrza atmosferycznego giną. Aby poznać wewnętrzną budowę ryby akwariowych, musimy wykonać jej sekcję. Usuwamy wtedy skórę i mięśnie z jednej strony ciała, od pokryw skrzelowych do odbytu. Najlepiej wykonywać to nożyczkami o zaokrąglonych końcach. Teraz możemy zobaczyć kręgosłup i niektóre inne części kostnego układu szkieletowego, układ silnych mięśni oraz narządy wewnętrzne.
Poza listkami skrzelowymi, na łukach skrzelowych znajdują się różnego kształtu wyrostki filtracyjne służące do odcedzania pokarmu z przepływającej przez skrzela wody. Stamtąd pokarm dostaje się do gardzieli, czasem zaopatrzonej w zęby gardłowe, które rozdrabniają większe kęsy pokarmowe. Krótki przełyk prowadzi do żołądka. Za nim znajdują się wyrostki pyloryczne, ślepe odgałęzienia jelita (ryby karpiowate nie mają żołądka,trawienie i wchłanianie pokarmu odbywa się w długim niezróżnicowanym jelicie, soki trawienne z trzustki i wątroby uchodzą do jelita tuż za przełykiem). Dalej jest jelito cienkie, prowadzące aż do odbytu. Gruczołem należącym do układu pokarmowego jest wątroba barwy brunatnoczerwonej. Żółtawe zabarwienie wątroby może świadczyć o otłuszczeniu ryby, a ciemnoczerwone o zatruciu. Trzustka ryb jest rozproszona i trudno ją wyodrębnić. Ponad jelitem znajduje się pęcherz pławny, pojedynczy lub podwójny worek wypełniony powietrzem. Jest to bardzo ważny narząd umożliwiający pływanie ryby na odpowiedniej głębokości. Regulację pojemności pęcherza umożliwia bezpośrednie połączenie z przełykiem, albo oplatająca go gęsta sieć naczyń krwionośnych. Pomiędzy pęcherzem a krwią zachodzi stała wymiana gazowa. Gwałtowne przeniesienie ryby na inną głębokość powoduje zaburzenia w pracy pęcherza i może spowodować stany zapalne. Ponad pęcherzem pławnym, tuż pod kręgosłupem znajdują się stosunkowo duże nerki. Ponieważ stężenie soli mineralnych zawartych w ciele ryby akwariowej jest większe niż w wodzie słodkiej, ryba stale nasiąka wodą. Nadmiar tej wody muszą usunąć nerki, dlatego też karp wagi ok. 1 kg wydala około 5 dm3 moczu dziennie. Sole mineralne potrzebne do życia ryba pobiera wraz z pokarmem, a także przez specjalne maleńkie gruczoły znajdujące się na listkach skrzelowych. U ryb morskich mamy do czynienia z odwrotną sytuacją, ryba musi pić wodę, aby nie wyschnąć, ponieważ stężenie soli w wodzie morskiej jest wyższe niż w tkankach ciała ryby.
Tuż pod gardzielą znajduje się serce, zbudowane z zatoki żylnej, przedsionka, komory i nabrzmienia tętniczego. Serce przepompowuje krew żylną do skrzel. Utlenowana w skrzelach krew zbiera się w tętnicach głównych, skąd poprzez sieć naczyń krwionośnych rozprowadzana jest do wszystkich części ciała. Główne naczynia krwionośne przebiegają pod kręgosłupem wzdłuż ciała ryby.
Centralny układ nerwowy ryb stanowi, znajdujący się w czaszce, stosunkowo niewielki mózg i rdzeń kręgowy przebiegający w kanale na grzbietowej stronie kręgosłupa.
U dorosłych, dobrze odżywionych ryb łatwo znaleźć parzysty workowaty duży narząd, ułożony po obu stronach jelita; są to gruczoły płciowe. U samic - jajniki, mają budowę ziarnistą i barwę od żółtej do brunatnoczerwonej. Natomiast u samców - jądra, są zwykle jednorodne, bladoróżowe. Jajniki produkują jaja, tzw. ikrę, natomiast jądra - plemniki, tzw. mleczko. Gruczoły płciowe są najbardziej wyraźne w okresie bezpośrednio poprzedzającym tarło - okres składania ikry. Tarło przebiega różnorodnie u różnych gatunków ryb. Zawsze poprzedza je okres zalotów. Następnie samica składa po kilka lub kilkanaście ziarenek ikry, które samiec natychmiast oblewa mleczkiem. Zapłodnienie przebiega w wodzie. Dopiero kiedy plemnik wniknie do jaja, może nastąpić dalszy jego rozwój.
Ilość ikry, jak i sposób jej składania jest różna u rozmaitych gatunków. Pewne gatunki mogą składać ogromne ilości ikry, inne zdolne są wyprodukować jednorazowo zaledwie kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk. Zwykle ryby nie troszczą się o los złożonej ikry, lecz są i takie, które opiekują się ikrą i potomstwem (np. pielęgnicowate). Pośród ryb akwaryinych dość często spotykamy gatunki wychowujące swoje potomstwo. Obserwacja budowy gniazda i zachowania się takich ryb w czasie rozrodu jest szczególnie interesująca dla zamiłowanych akwarystów.
U ryb żyworodnych zapłodnienie jest wewnętrzne, to znaczy że samiec wprowadza plemniki do narządów rozrodczych samicy za pomocą przekształcone płetwy odbytowej.
Kolejne stadia rozwoju zarodka ryby akwariowej możemy prześledzić na ilustracji poniżej. Szybkość rozwoju zarodków zależna jest od gatunku ryby oraz od temperatury wody. Niewielkie obniżenie temperatury hamuje ten rozwój, a podwyższenie przyśpiesza. Zbyt wielkie odchylenie temperatury 5 - 10 °C od optymalnej może doprowadzić do śmierci zarodków.
W czasie rozwoju ikra potrzebuje bardzo dużo tlenu, dlatego należy pamiętać aby akwarium hodowlane dostatecznie przewietrzać, a czasem nawet zapewnić ruch wody w zbiorniku. Z jaja (ikry) wylęga się maleńka przezroczysta larwa ryby akwariowa zaopatrzona w woreczek żółtkowy — jest to zapas pokarmu na pierwszy etap jej życia. Z chwilą gdy żółtko zostanie wchłonięte przez rozwijający się organizm, rybka zaczyna samodzielnie się odżywiać. Dobre odżywienie, obfitość tlenu w wodzie i duża przestrzeń do pływania sprzyjają rozwojowi narybku. Małe rybki po kilkunastu dniach zaczynają uzyskiwać barwy. Wreszcie po kilku tygodniach można już rozróżnić płeć. Tempo rozwoju zależy od warunków życia: im są lepsze, tym szybszy i bardziej prawidłowy jest rozwój. Nie darmo doświadczeni hodowcy twierdzą, że dobrą parę hodowlaną trzeba sobie samemu wychować.
Źródło: Ryby w akwarium H.Jakubowski J.Ring
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/wpuszczanie-nowych-ryb-do-akwarium.html
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/jak-wykryc-choroby-i-urazy-u-ryb.html
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/choroby-ryb-akwariowych.html
 |
| Budowa zewnętrzna ryby akwariowej |
Ryby akwarystyczne mają główny narząd ruchu jest silnie umięśniony ogon zakończony zwykle dość dużą płetwą. Energiczne wychylenia ogona na boki powodują szybki ruch postępowy. Ponadto stałe faliste ruchy na przemian dolnej i górnej części płetwy ogonowej wywołują łagodny powolny ruch do przodu. Dużą rolę w poruszaniu się ryb odgrywa położenie środka ciężkości ciała. Znajduje się on na grzbietowej stronie nieco ku przodowi. Takie położenie powoduje stałą tendencję do przewracania się ryby akwarystycznej. Stan chwiejnej równowagi sprawia, że ryba jest jak gdyby w stałej gotowości do wykonania ruchu bez dużego wysiłku. Pływaniu do góry brzuchem zapobiega ciągły ruch płetw piersiowych i brzusznych. Oczywiście taki mechanizm jest uzależniony od bardzo sprawnego narządu równowagi i orientacji przestrzennej. Zapewnia to narząd statyczny w postaci dwu pęcherzyków błoniastych znajdujących się w czaszce ryby akwariowej, w których pływają w limfie tzw. otolity - grudki fosforanu wapnia. Otolit naciska na komórki zmysłowe ścian pęcherzyka i w ten sposób ryba akwariowa orientuje się w swym położeniu. Podobną rolę spełnia również narząd linii bocznej. Jest to cienka błoniasta rurka położona zazwyczaj wzdłuż środkowej linii boków ciała i połączona ze środowiskiem za pomocą otworków przebijających łuski i skórę. Komórki czuciowe znajdujące się w rurce mogą wyczuwać wszelkie zmiany ciśnienia i poruszenia się wody. Narząd jest tak wrażliwy, że ryba może odróżnić nawet pewne dźwięki, a także wyczuwać na odległość przeszkody lub obecność innej ryby. Niektóre ryby akwariowe mogą również odbierać bodźce dźwiękowe. A za pomocą pęcherza pławnego połączonego systemem kosteczek z okolicą potyliczną czaszki (aparat Webera). Narządem węchu ryby akwariowej są parzyste nozdrza, małe wgłębienia na górnej części pyska. Odbierają one bodźce chemiczne, zapachy przynoszone z prądem wody. Wrażenia chemiczne są również odbierane przez zmysł smaku. Komórki smakowe są rozsiane nie tylko w pysku, lecz także na wargach, wąsikach, a nawet płetwach. Zakończenia nerwowe zmysłu dotyku są rozmieszczone na całej skórze, a szczególnie gęsto na wargach, wąsach oraz na płetwach. Oko ryby akwariowej ma inną budowę niż oko człowieka, dlatego, że światło inaczej załamuje się w wodzie. Soczewka oka jest prawie kulista i regulacja ostrości widzenia polega na zbliżaniu i oddalaniu jej od siatkówki. Taka budowa oka sprawia że ryby akwariowe są krutkowidzami.
 |
| Budowa oka: a - ryby, b - człowieka |
Obrazy odległe, a tym bardziej oddalone przez szybę lub powierzchnię wody są dla nich zamazane, nie wyraźne
W środowisku wodnym narządem oddychania są skrzela, delikatne bogato unaczynione wypustki nabłonkowe (listki). U ryb znajdują się one na kostnych łukach skrzelowych umieszczonych w tylnej części jamy gębowej pod pokrywami skrzelowymi. U ryb labiryntowych, które żyją w wodach o bardzo skąpej zawartości tlenu wykształcony jest prócz skrzel specjalny aparat oddechowy zwany labiryntem (błędnikiem). Narząd ten umożliwia oddychanie powietrzem atmosferycznym pobieranym znad powierzchni wody. Dorosłe ryby akwariowe labiryntowe oddychają prawie wyłącznie za pomocą błędnika i w razie niemożliwości pobierania powietrza atmosferycznego giną. Aby poznać wewnętrzną budowę ryby akwariowych, musimy wykonać jej sekcję. Usuwamy wtedy skórę i mięśnie z jednej strony ciała, od pokryw skrzelowych do odbytu. Najlepiej wykonywać to nożyczkami o zaokrąglonych końcach. Teraz możemy zobaczyć kręgosłup i niektóre inne części kostnego układu szkieletowego, układ silnych mięśni oraz narządy wewnętrzne.
 |
| Budowa wewnętrzna ryby akwariowej |
Poza listkami skrzelowymi, na łukach skrzelowych znajdują się różnego kształtu wyrostki filtracyjne służące do odcedzania pokarmu z przepływającej przez skrzela wody. Stamtąd pokarm dostaje się do gardzieli, czasem zaopatrzonej w zęby gardłowe, które rozdrabniają większe kęsy pokarmowe. Krótki przełyk prowadzi do żołądka. Za nim znajdują się wyrostki pyloryczne, ślepe odgałęzienia jelita (ryby karpiowate nie mają żołądka,trawienie i wchłanianie pokarmu odbywa się w długim niezróżnicowanym jelicie, soki trawienne z trzustki i wątroby uchodzą do jelita tuż za przełykiem). Dalej jest jelito cienkie, prowadzące aż do odbytu. Gruczołem należącym do układu pokarmowego jest wątroba barwy brunatnoczerwonej. Żółtawe zabarwienie wątroby może świadczyć o otłuszczeniu ryby, a ciemnoczerwone o zatruciu. Trzustka ryb jest rozproszona i trudno ją wyodrębnić. Ponad jelitem znajduje się pęcherz pławny, pojedynczy lub podwójny worek wypełniony powietrzem. Jest to bardzo ważny narząd umożliwiający pływanie ryby na odpowiedniej głębokości. Regulację pojemności pęcherza umożliwia bezpośrednie połączenie z przełykiem, albo oplatająca go gęsta sieć naczyń krwionośnych. Pomiędzy pęcherzem a krwią zachodzi stała wymiana gazowa. Gwałtowne przeniesienie ryby na inną głębokość powoduje zaburzenia w pracy pęcherza i może spowodować stany zapalne. Ponad pęcherzem pławnym, tuż pod kręgosłupem znajdują się stosunkowo duże nerki. Ponieważ stężenie soli mineralnych zawartych w ciele ryby akwariowej jest większe niż w wodzie słodkiej, ryba stale nasiąka wodą. Nadmiar tej wody muszą usunąć nerki, dlatego też karp wagi ok. 1 kg wydala około 5 dm3 moczu dziennie. Sole mineralne potrzebne do życia ryba pobiera wraz z pokarmem, a także przez specjalne maleńkie gruczoły znajdujące się na listkach skrzelowych. U ryb morskich mamy do czynienia z odwrotną sytuacją, ryba musi pić wodę, aby nie wyschnąć, ponieważ stężenie soli w wodzie morskiej jest wyższe niż w tkankach ciała ryby.
Tuż pod gardzielą znajduje się serce, zbudowane z zatoki żylnej, przedsionka, komory i nabrzmienia tętniczego. Serce przepompowuje krew żylną do skrzel. Utlenowana w skrzelach krew zbiera się w tętnicach głównych, skąd poprzez sieć naczyń krwionośnych rozprowadzana jest do wszystkich części ciała. Główne naczynia krwionośne przebiegają pod kręgosłupem wzdłuż ciała ryby.
Centralny układ nerwowy ryb stanowi, znajdujący się w czaszce, stosunkowo niewielki mózg i rdzeń kręgowy przebiegający w kanale na grzbietowej stronie kręgosłupa.
U dorosłych, dobrze odżywionych ryb łatwo znaleźć parzysty workowaty duży narząd, ułożony po obu stronach jelita; są to gruczoły płciowe. U samic - jajniki, mają budowę ziarnistą i barwę od żółtej do brunatnoczerwonej. Natomiast u samców - jądra, są zwykle jednorodne, bladoróżowe. Jajniki produkują jaja, tzw. ikrę, natomiast jądra - plemniki, tzw. mleczko. Gruczoły płciowe są najbardziej wyraźne w okresie bezpośrednio poprzedzającym tarło - okres składania ikry. Tarło przebiega różnorodnie u różnych gatunków ryb. Zawsze poprzedza je okres zalotów. Następnie samica składa po kilka lub kilkanaście ziarenek ikry, które samiec natychmiast oblewa mleczkiem. Zapłodnienie przebiega w wodzie. Dopiero kiedy plemnik wniknie do jaja, może nastąpić dalszy jego rozwój.
Ilość ikry, jak i sposób jej składania jest różna u rozmaitych gatunków. Pewne gatunki mogą składać ogromne ilości ikry, inne zdolne są wyprodukować jednorazowo zaledwie kilkanaście lub kilkadziesiąt sztuk. Zwykle ryby nie troszczą się o los złożonej ikry, lecz są i takie, które opiekują się ikrą i potomstwem (np. pielęgnicowate). Pośród ryb akwaryinych dość często spotykamy gatunki wychowujące swoje potomstwo. Obserwacja budowy gniazda i zachowania się takich ryb w czasie rozrodu jest szczególnie interesująca dla zamiłowanych akwarystów.
U ryb żyworodnych zapłodnienie jest wewnętrzne, to znaczy że samiec wprowadza plemniki do narządów rozrodczych samicy za pomocą przekształcone płetwy odbytowej.
Kolejne stadia rozwoju zarodka ryby akwariowej możemy prześledzić na ilustracji poniżej. Szybkość rozwoju zarodków zależna jest od gatunku ryby oraz od temperatury wody. Niewielkie obniżenie temperatury hamuje ten rozwój, a podwyższenie przyśpiesza. Zbyt wielkie odchylenie temperatury 5 - 10 °C od optymalnej może doprowadzić do śmierci zarodków.
 |
| Rozwój ikry |
W czasie rozwoju ikra potrzebuje bardzo dużo tlenu, dlatego należy pamiętać aby akwarium hodowlane dostatecznie przewietrzać, a czasem nawet zapewnić ruch wody w zbiorniku. Z jaja (ikry) wylęga się maleńka przezroczysta larwa ryby akwariowa zaopatrzona w woreczek żółtkowy — jest to zapas pokarmu na pierwszy etap jej życia. Z chwilą gdy żółtko zostanie wchłonięte przez rozwijający się organizm, rybka zaczyna samodzielnie się odżywiać. Dobre odżywienie, obfitość tlenu w wodzie i duża przestrzeń do pływania sprzyjają rozwojowi narybku. Małe rybki po kilkunastu dniach zaczynają uzyskiwać barwy. Wreszcie po kilku tygodniach można już rozróżnić płeć. Tempo rozwoju zależy od warunków życia: im są lepsze, tym szybszy i bardziej prawidłowy jest rozwój. Nie darmo doświadczeni hodowcy twierdzą, że dobrą parę hodowlaną trzeba sobie samemu wychować.
Źródło: Ryby w akwarium H.Jakubowski J.Ring
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/wpuszczanie-nowych-ryb-do-akwarium.html
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/jak-wykryc-choroby-i-urazy-u-ryb.html
http://ryby-akwariowe.blogspot.com/2010/12/choroby-ryb-akwariowych.html
